MIŁKÓW
Janusz Mazur, Cerkwie drewniane w okolicach Lubaczowa,
Lubaczów 1997
WIEŚ. Założona prawdopodobnie w XVII w. z inicjatywy Sieniawskich; poświadczona źródłowo w 1717, już jako rozwinięta osada. Początkowo, jako wieś prywatna w składzie klucza oleszyckiego, należała do Sieniawskich i Czartoryskich; od pocz. XIX w. w zespole dóbr zapałowskich, w posiadaniu Zamoyskich, a następnie Sapiehów; ostatnimi właścicielami obszaru dworskiego byli synowie Władysława ks. Sapiehy: Józef, Adam i Aleksander, a także Witold ks. Czartoryski.
Wieś całkowicie zniszczona podczas II wojny światowej: na pocz. 1941 ludność wysiedlona przez władze sowieckie do Besarabii; w 2 pół. 1. 40 rejon działania oddziałów UPA. Do XX w. funkcjonowała w osadzie niewielka huta szkła użytkowego, a także tartak, młyn, maziarnia, karczma i folwark. Wśród mieszkańców występowali Ukraińcy, Polacy i Żydzi .
Miejscowość położona niegdyś w dużym kompleksie leśnym, wzdłuż niewielkiego potoku Bechy (Kazionny, Koziany), płynącego głębokim wąwozem na pd -zach.; pierwotnie osada w połowie przecięta drogą, wybiegającą z traktu sieniawskiego, która łączyła Stare Sioło z Cewkowem. Zabudowania tworzyły łańcuchówkę; od pd. przylegała większa część Wola, a od pn-zach Huta Miłkowska (ii. l); obecnie obszar zalesiony, niezamieszkały. W środkowej części d. wsi zlokalizowane pozostałości po cerkwi gr.-kat., par., p. w. Zaśnięcia NMP (mur., 1910), niegdyś istniała także drewniana kaplica rzym.-kat, która początkowo funkcjonowała przy hucie szkła .
DAWNY ZESPÓŁ CERKIEWNY (STAN PRZED 1910).
Położenie. Zlokalizowany niegdyś na sztuczni uformowanym, regularnym wyniesieniu, którego wsch. bok stromo opada do głębokiego jaru, z potokiem płynącym na jego dnie; wzdłuż zach. krawędzi biegła główna droga wiejska.
Cerkiew była orientowana, zajmowała centrum niewielkiego placu, przylegając zach.elewacją do ogrodzenia wyznaczonego na obrysie owalu; dzwonnica prawdopodobnie zajmowała pd.-zach. naroże cmentarza przycerkiewnego.
Historia parafii. Data erekcji parochii obrządku wschodniego pozostaje nieznana; istniała prawdopodobnie w 2 poi. XVII w. W tym czasie lub na pocz XVIII w. została uposażona przez Sieniawskich „półłankiem" ziemi (2 ćwierci), z łąkami.W 1926 paroch posiadał prawie 30 ha słabych gruntów, łąk i lasu.
Do
k. XVIII w parochia posiadała samodzielny status, później istniała jako „cooperatura
localis", a następnie „capellania localis" z własnym kapłanem, ale też często -
głównie w l tercji XIX w - obsługiwana była przez paroch ó w ze Starego Sioła i
Cewkowa; na pocz XX w cerkiew odzyskała rangę świątyni parafialnej Należała do
dekanatu oleszyckiego, od 1. 20 XIX w do lubaczowskiego; stale w obrębie
eparchii przemyskiej.
A. DAWNA CERKIEW GR.-KAT., PAR., P. W. ZAŚNIĘCIA NMP
Historia obiektu. Ostatnio istniejąca cerkiew
drewniana zbudowana została w pół. XVII w. lub raczej w l ćw XVIII w. (przed
1735). Na pocz. XIX w. była już „(...) tam internę quam exsterne desolata",
dlatego też w maju 1832 przebudowano stare lub wzniesiono nowe prezbiterium. W
1839 znajdowała się w „(...) dobrym stanie zewnętrznym i wewnątrz w przyzwoitym
porządku tak jak wymaga obrządek". Kolejną restaurację świątyni przedsięwzięto w
listopadzie 1878, przekształcając wówczas zapewne babiniec. Mimo tego w 1890
zanotowano że jest „stareńka" i „potrzebuje poprawy". Od pocz. XX w. z
inicjatywy parocha ks. Bazylego Paraszczaka, rozpoczęto gromadzić fundusze na
budowę murowanej świątyni, którą postawiono w 1910 na miejscu poprzedniej.
Cerkiew ta uległa rozbiórce ok. 1952 .
Opis. Wzniesiona częściowo z drewna
„łupanego" (nawa), na planie trójdzielnym z zakrystią przy pn. boku
czworobocznego prezbiterium. Na zew. ścian wycięte były napisy zapewne w j.
staro-cerkiewno-słowiańskim, z czytelnymi datami: 1. 1735, 2. maj 1832; ostatni
z nich umieszczony był na ścianie prezbiterium.
DZWONNICA
Historia obiektu. Dzwonnica towarzysząca drewnianej świątyni, powstała zapewne w
tym samym, co ona czasie. W 1815 z powodu ogólnego „upadku" wymagała remontu; w
ciągu XIX w. była jednak w dobrym stanie. W 1905 wizytator stwierdził, że jest
już „stara, ale jeszcze ujdzie". W 1910 została zastąpiona murowaną budowlą,
prawdopodobnie w typie parawanowym.
Na pocz. XIX w. wzmiankowane były cztery dzwony, a w końcu tego wieku trzy.
Opis. O formie obiektu na posiadamy danych..
OTOCZENIE CERKWI
Niegdyś obok cerkwi miała znajdować się kamienna płyta (nagrobna?) z napisem i rokiem 1667, obecnie zaginiona. Po zach. stronie drogi istniała plebania (mur., 1903) oraz kilka zabudowań gospodarczych ''.Obecnie przy zach. boku placu cerkiewnego zachował się zniszczony krzyż żelazny, z k. XIX w.
OGRODZENIE
Pierwotny zespół cerkiewny obwiedziony był nieznanym bliżej ogrodzeniem, zapewne parkanem, który w 1815 znajdował się w dobrym stanie.
MIŁKÓW
według:
Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
(Warszawa 1885, t. VI)
Miłków (po rusku Mylkiw) z Hutą, wieś w powiecie cieszanowskim wieś 20 km na południowy-zachód od Cieszanowa, 19 km na południowy-zachód od sądu powiatowego w Lubaczowie, 12 km na południowy zachód od urzędu pocztowego i stacji kolei jarosławsko - sokalskiej w Oleszycach. Na północnym-zachodzie leży Cywków, na północnym wschodzie Oleszyce Stare, na wschód Stare Sioło, na południu Lichacze i Buczyna (część Zaradawy), na zachodzie Mołodycz (obie ostatnie miejscowości w powiecie jarosławskim). Wieś leży w dorzeczu Wisły. W północnej stronie mianowicie nastaje potok Bechy, dopływ Lubaczówki, wpadającej do Sanu, i płynie na południowy-zachód, przybierając w Mołodyczu także nazwę potoku Kozianego. W obrębie Miłkowa zasilają go pomniejsze strugi, z których znaczniejsza: potok Figirowy, płynący od wschodu z Oleszyc Starych na zachód. Na północym-zachodzie nastaje potok Ruczkałka (al. Buczałka, ob.), dopływ Bechy. W dolinie potoku Bechy leżą zabudowania wiejskie; na północny-zachód od nich huta szklana, tu zwany Huta Miłkowska. W zachodniej lesistej części (las Zapaśnie na południu) leży tartak i gajówka Ruczkałka. W tej części obszaru wznosi się na północy Siarkowe pole do 258 m. Własność większa (ks. Sapiehy) ma roli or. 135, łąk i ogrodów 23, pastwisk 6, lasu 1340 mr.; wł. mniejsza roli or. 817, łąk i ogrodów 222, pastwisk 60, lasu 149 mr. W roku 1880 było 520 mieszkańców w gminie, 83 na obszarze dworskim (między nimi 169 obrz. rz.-kat., 320 obrz. gr.-kat.). Parafia rzym-kat w Oleszycach, greko-katolicka w miejscu, dekanat oleszycki, diecezja przemyska. We wsi jest cerkiew, szkoła filialna i kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 210 zł.
Powiat: Cieszanów
W lesie jak się jedzie do Starego Sioła, są trzy kopcy - dwa metry szerokie.
Wójt ma siekierę kamienną - w potoku znalezioną, jest to kusza bojowa.
Pod wezwaniem Uspenia Preświatoi Bohorodycy - stoi na wzgórku w bardzo malowniczem położeniu. Składa się z 3 części, każda w innym czasie budowana. Nawa jest to stara cerkiewka dawan z drzewa łupanego, prezbiterium i babiniec później przybudowano, trójdziałowa obecnie. Obecna jest w r. 1878 dnia 28 listopada poprawiona i przyozdobiona.
Ikonostas drewniany z lichtarzami, niezupełnie cały - odnowiony częściowo. Jako namiestny obraz jest obraz M. Boskiej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, na drzewie z bardzo ładną rzeźbą, na lewej ręce carskich wrót, z napisem: "Seju ikonu sprawyw jerej Roku Bożyja 1747 misiacia novembria".
Na ścianie prezbiterium, które jest kwadratowe, jest napis niezupełnie czytelny z r. 1832 maja, widać, że wtedy dobudowano prezbiterium.
Główny ołtarz w formie greckiej - 4 kolumny, nad nimi baldachim.
Z ornatów jest kilka starych, które można kupić.
Z ksiąg cerkiewnych jest: apostoł - wyd. kijowskie z r. 1610. W środku zapisek z r. 1636.
Metryki z r. 1766.
Jest puszka drewniana prostej roboty, malowana z napisem z roku 1648.
Są dwa cynowe, stare lichtarze. Jest stara ołowiana patena b. ciekawa, zdaje się z 17. wieku. Jest płaskorzeźba na drewnie M. Boskiej. Antemis z r. 1650.
Na zewnętrznej stronie cerkwi jest napis z r. 1735.
Pod cerkwią płyta kamienna z napisem r. 1667.
Jest liturgikon z r. 1664, na niej zapiski:
"r. 1764 sprawiła Rozalia Miłkowska kielich srebrny, pozłacany, posesorka Miłkowa".
"r. 1768 8/8 Anna Byra ufundowała ołtarz".
"r. 1868 grafina Anna z Działyńskich Potocka zmalowała ikonostas w cerkwi miłkowskiej i podarowała cerkwi drogocenny fełon białego kwiata.